مرحوم شعرانی در کلمات شیخ بوعلی مسلّط‌ تر بود تا کلمات ملاصدرا. با عرفان خیلی میانه خوبی نداشت. فلسفه مشّاء برای او جاذبه داشت.ایشان خیلی عشقی درس می‌داد و خیلی خودمانی حرف می‌زد. خیلی در موقع درس گفتن جوش نمی‌خورد و خیلی راحت درس می‌داد. گاهی اوقات بچه‌هایش می‌آمدند، آنها را می‌نشاند در بغلش و می‌بوسید و درس هم می‌داد. حال بچّه‌ها را می‌پرسید و به آنها می‌خندید و به ما هم می‌خندید. بعد آنها را مرخّص می‌کرد و شروع می‌کرد به درس دادن. خیلی مرد وارسته‌ای بود. بدون تکبّر بود. مرد متواضعی بود، سر به زیر بود، در مقابل دانشمند و عالم به راستی متواضع بود و کوچکی می‌کرد. من می‌می‌دیدم با بعضی از ملّاهای تهران که برخورد می‌کند، با این که معمولاً آزاد می‌نشست، خیلی خودش را جلوی آنها جمع و جور می‌کرد و خیلی مؤدب و فروتن می‌نشست و محبت می‌کرد و نسبت به علم متواضع بود.

آقا سید ابوالحسن مرد جامعی بود و همانقدر که آن ابوالحسن (شعرانی) جامعیت داشت، این ابوالحسن (قزوینی) هم جامعیت داشت. هر دو جامع بودند. اقای شعرانی وقتی که آقا سیّد ابوالحسن قزوینی را می‌دید مؤدب و مرتّب می‌نشست و احترام می‌گذاشت. آقا سیّد ابوالحسن خیلی مسائل را باز نمی‌کرد و هرچه بلد بود نمی‌گفت. خیلی احتیاط می‌کرد و ملاحظه مجالس را می‌کرد. می‌دانست در بعضی از مجالس افراد نادانی که این علوم عقلی را به استهزاء و مسخره می‌گیرند، حضور دارند. مگر در مجالسی که آزاد بود و می‌دانست که اینجا کسی مزاحم نیست. من یکبار با ایشان به قزوین رفتم و چند روزی در منزل ایشان بودم. با هیچکدام از اساتید غیر از ا یشان مسافرت نرفتم. در همان مدّتی که در قزوین بودم، گاهی می‌رفتم شاهزاده حسین که امامزاده است و الان در خود قزوین است. در آن زمان مقداری از شهر دور بود چو.ن شهر هنوز توسعه پیدا نکرده بود .

[divider style=”solid” top=”10″ bottom=”10″]

[divider style=”solid” top=”10″ bottom=”10″]

درمحضر والد معظم حضرت ایت الله شیخ علی اصغر اشعری در تهران بودم ایشان دوستی داشتند به نام اشرف الملک خطیب لو که بیش ازیکصد سال عمر داشتند.و در تهران سه راه امین ظهور خیابان ایرن سکونت داستند.در محضر ایشان به دیدار اشرف الملک رفتیم پس از مدتی جلوس اقای اشرف الملک فضیه ای را از پدرش نقل نمود. گفت پدرم از صاحب منصبان عالی مقام در قاجاریه بود.واکثر مشکلات خراسان به ایشان ارجاع میشد. وهر وقت که به مشهد مشرف میشد چند روزی را در سبزوار در محضر مرحوم ایت الله حاجی سبزواری صاحب کتاب شریف منظومه میماند. چون با ایشان رفاقت ومراودهی خاصی داشت. یک دفعه ماموریت فوری برای رفتن به مشهد داشت و فرصت اقامت در سبزوار و تشرف نزد حاجی را نداشت. اتفاقا شب هنگام به سبزوار رسید و چاره ای به جز توقف نداشت. لذا ناشناس حجره ای در کاروانسرا ی شهرگرفت تا در انجا بماند و صبح زود حرکت کند. پاسی از شب نگذشته بود که شنید کسی درب حجره ها را میزد و سراغ او را میگرد. بیرون امدوگفت منم. چه کار داری؟ ان شخص گفت من از طرف حاجی مامورم شما را به منزل ایشان ببرم. با تعجب بسیار به منزل ایشان رفتم زیرا کسی از حضور من در سبزوار خبر نداشت . به منزل ایشان رفتم اما سلام واحوال پرسی به صورت عادی انجام شد. نه ایشان ازمن پرسید چرا اینجا نیامده ای نه من از ایشان پرسیدم که چگونه از حضور من مطلع شده اید مراسم احوالپرسی و شام تمام شد و خوابیدم. صبح موقع صبحانه در منزل حاجی را میکوبیدند. خادم امد و گفت در ویشی ست میخواهد خدمت شما برسد. حاجی فرمودند بیاید. درویش امد. پس از سلام و احوالپرسی از حاجی طلب کمک مالی کرد . حاجی گفت پولی که بتوانم به تو بدهم ندارم. درویش تکرار کرد و حاجی هم جواب را داد. چند مرتبه ای سئوال بین حاجی ودرویش تکرار شد. و حاجی هم همان جواب را فرمود. اخر الامر حاجی با ناراحتی گفت پولی که به شما بدهم ندارم. اما شما که فلان مقدار پول در جیب داری چرا سئوال و اصرار میکنی. من از اول نخواستم شما را رسوا کنم . شما که لب گشودی من هم لب گشودم تا بدانی مرا هم زین نمد کلاهی هست.

من این قصه را برای علامه طباطبایی صاحب تفسیر شریف المیزان و مرحوم ایت الله حاج شیخ مرتضی حائری رضوان الله تعالی علیهما نقل کردم هر دو فرمودند این قضیه را شنیده ایم اما این طور مستند نبود.

محمد حسین اشعری

۲۱ شوال المکرم۱۴۳۰

گرجستان. تفلیس

مرحوم آیت الله آقا شیخ حسین حلی، مردی ملا، مجتهد و از شاگردان خوب مرحوم میرزای نائینی، یکی از اساتید بنده بود. با این که از نظر علمی، در سطح آیت الله حکیم و شاهرودی بود، ولی از تمام مسائل و شؤونات روحانی، جز درس و بحث، اجتناب می‌کرد. خیلی آدم زاهد و گوشه گیری بود.
وقتی از ایشان پرسیدم که : (بعد از فوت آقا میرزا عبدالهادی شیرازی) «شما از نظر علمی بالاترید یا آقای حکیم؟» گفت: «مثالی هست در فارسی (ایشان عرب بود و فارسی را به زحمت تکلم می‌کرد) که خاله سوسکه وقتی می‌بیند بچه‌اش از دیوار بالا می‌رود، می‌گوید قربون دست و پای بلورینت بشوم». می‌خواست به من بفهماند که حب ذات به انسان اجازه نمی‌دهد بگوید دیگری از من بهتر است.

من مدتی در مدسه سپهسالار درس می‌گفتم. در آنجا چند سال درس گفتم. مدرسه سپهسالار استاد زیاد داشت، آقای حاج شیخ هدایت الله گلپایگانی بود، حاج شیخ ابوالفضل نجم آبادی بود، آقای حاج شیخ کاظم عصار بود، حاج شیخ محمد علی لواسانی بود، آقای راشد بود، آقای سید محمد طالقانی بود. من مدتی درس آقا سید محمود را می‌گفتم، چون ایشان را زندان کرده بودند، من برای اینکه حقوقش قطع نشود تا یک سال درس ایشان را می‌گفتم. بعد از یک سال ساواک فهمید که چنین کاری می‌شود، آمد و شهریه ایشان را از مدرسه سپهسالار قطع کرد.
ایشان شرح باب حادی عشر می‌گفتند. شرح باب حادی عشر یک درس کلام بود که یک کلام مختصری است که ایشان در آنجا می‌گفتند. من منظومه می‌گفتم، اول منظومه را من می‌گفتم، وسط منظومه را آقای راشد می‌گفت، شرح اشارات را آقای عصار می‌گفت. مکاسب را آقای حاج شیخ محمد علی لواسانی می‌گفت. آقای حاج شیخ هدایت الله گلپایگانی مکاسب می‌گفت. تا اینکه بعد از رفراندوم ششم بهمن شاه به مدرسه سپهسالار آمد. شاه که در آنجا آمد من نرفتم، یعنی آقایی بود در مدرسه سپهسالار به نام آقای راد که حسابدار آنجا بود،‌ آقای راد با نهضت آزادی همکاری داشت و با آقای بازرگان و سحابی رفیق بود. روزهای چهارشنبه در همان زیر ساعت که در مدرسه سپهسالار یک تالاری است و جای آقای راد که حسابدار بود در آنجا بود. آقای مطهری بود و همین آقای سحابی و بازرگان و جمعی هم می‌آمدند و جلسه بحث بیشتر تا جلسه انس. یک نهاری هم می‌خوردند، البته من در جریان نبودم، ولی این آقای راد با اینها رفیق بود.
من گاهی می‌رفتم پیش آقای راد می‌نشستم، آقای راشد هم می‌آمد، گاهی هم آقای مطهری می‌آمدند. البته آقای مطهری در مدرسه درسی نداشتند، اما گاهی اوقات سر می‌زدند. یک روزی راد به من گفت که پس فردا شاه به اینجا می‌آید،‌شما چه تصمیمی دارید؟ می‌خواهید در هیئت مدرسین شرکت کنید؟ گفتم: «نه، من نمی‌آیم» ـ بعد از کی بود؟ بعد از ششم بهمن بود ـ ایشان گفت: «خلاصه من گفتم به شما که شما در مقابل عمل انجام شده قرار نگیرید». گفتم: «بسیار خوب» و از ایشان تشکر کردم. من رفتم، همان جریاناتی که لابد شنیده‌اید، گفتگوهایی که بین راشد و شاه و بعد هم صحبتهایی و … اینها را من خیلی در جریانش به صورت دقیق وارد نیستم. ولی مدرسین بودند، صحبتهایی هم با شاه کرده بودند. این ملاقات بعد از ششم بهمن و مسئله اصلاحات ارضی بود. شاه چون با مخالفت روحانیت روبرو شده بود، می‌خواست به اصطلاح یک شخصیتی برای خودش از این طرف جذب کند لذا به مدرسه سپهسالار آمد. بعد از آن که ما به مدرسه سپهسالار نرفتیم (یقیناً نایب التولیه آن موقع علامه وحیدی بود، چون یک مدت زیادی نایب التولیه ظهیر الاسلام بود ـ ظهیر الاسلام از خاندان قاجار بود و نوه مظفر الدین شاه بود، نسبت به آخوندها هم علاقمند بود، ‌اینطور نبود که انسان بی‌علاقه‌ای نسبت به روحانیت باشد. به روحانیت احترام می‌گذاشت و اظهار محبت به ملاها زیاد می‌کرد. بعد از اینکه ظهیر الاسلام رفت، علامه وحیدی کرمانشاهی را آنجا آوردند که در زمان او من دیگر به مدرسه سپهسالار نرفتم، بعد از رفراندوم دیگر نرفتم) موجباتی پیدا شد که دیگر آنجا نروم و استعفا کردم.
به سبب نرفتن من وضع خوبی درست نشد،‌ من احتمال می‌دهم که فشاری هم از ساواک به اینها وارد شده بود، لذا بعد از آن واقعه به مدرسه نرفتم. تصمیم داشتم که برگردم بروم به نجف که نشد، حالا نمی‌دانم چرا نشد،‌ جهتش را نمی‌دانم که چیست و حتی در استعفایی هم که کرده بودم این را هم نوشتم که چون من عازم بازگشت به موطن اصلیم نجف هستم،‌ لذا من دیگر برای تدرس آنجا نمی‌آیم. آنها هم بدشان نیامد، حتی خوششان آمد و از این مسئله ناراحت نبودند.